آیا حذف کاتالیزور غیرقانونی است؟ (با استناد به قانون هوای پاک)

در سال‌های اخیر، با افزایش آلودگی هوا در کلان‌شهرهایی مثل تهران، اصفهان و تبریز، نقش کاتالیزور خودروها بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. با وجود اینکه برخی رانندگان برای کاهش هزینه‌ها یا افزایش شتاب خودرو، اقدام به حذف کاتالیزور می‌کنند، این کار می‌تواند عواقب قانونی، زیست‌محیطی و حتی فنی شدیدی به همراه داشته باشد. اما سؤال اصلی اینجاست: آیا حذف کاتالیزور از خودرو طبق قانون، غیرقانونی محسوب می‌شود؟ و چه جریمه‌هایی برای آن در نظر گرفته شده است؟

کاتالیزور چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

کاتالیزور یا مبدل کاتالیستی قطعه‌ای در سیستم اگزوز خودرو است که وظیفه آن کاهش گازهای آلاینده‌ای مانند مونوکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن و هیدروکربن‌های نسوخته می‌باشد. این قطعه با تبدیل این گازها به دی‌اکسید کربن، بخار آب و نیتروژن بی‌ضرر، تأثیر قابل‌توجهی در کاهش آلودگی هوا دارد.

چرا برخی افراد کاتالیزور را حذف می‌کنند؟

حذف کاتالیزور معمولاً توسط افرادی انجام می‌شود که تصور می‌کنند:

• قدرت و شتاب خودرو افزایش می‌یابد

• مصرف سوخت کاهش می‌یابد

• هزینه تعویض کاتالیزور بالا است

• کاتالیزور خراب شده و تعمیر یا تعویض نشده است

اما این اقدام نه‌تنها از نظر فنی توصیه نمی‌شود، بلکه می‌تواند با عواقب قانونی و حتی خطرات زیست‌محیطی همراه باشد.

قانون هوای پاک و الزام وجود کاتالیزور

در سال ۱۳۹۶، قانون هوای پاک توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در سال‌های بعد به مرحله اجرا درآمد. ماده ۶ قانون هوای پاک به صراحت اعلام می‌کند:

«تولید، واردات، شماره‌گذاری، تردد و استفاده از وسایل نقلیه موتوری بدون سامانه کنترل آلایندگی (از جمله کاتالیست) ممنوع است.»

همچنین در تبصره‌های این قانون تأکید شده که مراکز معاینه فنی باید وجود کاتالیزور را بررسی و در صورت نبود آن، خودرو را مردود اعلام کنند.

پیامدهای قانونی حذف کاتالیزور

طبق قانون، حذف کاتالیزور مشمول جریمه‌های مختلفی می‌شود که شامل موارد زیر است:

حتی برخی مأموران راهور در صورت شناسایی خودروهایی که دود آبی یا بوی نامطبوع دارند، اجازه دارند خودرو را به مراکز بررسی فنی ارجاع دهند.

آیا حذف کاتالیزور در معاینه فنی قابل تشخیص است؟

بله. در تست آلایندگی معاینه فنی، درصورتی‌که کاتالیزور حذف شده باشد یا به‌درستی عمل نکند، سطح گازهای خروجی به شدت بالا می‌رود و سیستم تست آن را مردود اعلام می‌کند. این یعنی بدون کاتالیزور، دریافت برگه معاینه فنی ممکن نیست.

آیا راه‌حلی جز حذف کاتالیزور وجود دارد؟

بله، اگر کاتالیزور خودرو خراب شده باشد، حتماً به جای حذف آن، باید به فکر شستشوی کاتالیزر بود. امروزه با استفاده از تجهیزات مدرن، امکان تعمیرات کاتالیزر برای انواع خودروهای داخلی و وارداتی وجود دارد. همچنین برای آن دسته از مالکان که نگران هزینه‌ها هستند، باید اشاره کرد که قیمت تعمیر کاتالیزر به‌مراتب پایین‌تر از تعویض کامل آن است.

تأثیر حذف کاتالیزور بر محیط زیست

وقتی کاتالیزور از خودرو حذف می‌شود، میزان گازهای سمی و مضر وارد شده به هوای شهر به‌شدت افزایش می‌یابد. این موضوع به‌ویژه در شهرهای پرجمعیت، نقش مهمی در افزایش بیماری‌های تنفسی، آسم، سرطان و مرگ‌ومیر دارد.

کدام خودروها بیشتر در معرض حذف کاتالیزور هستند؟

برخی خودروها مانند پراید، پژو ۴۰۵، تیبا و خودروهای دوگانه‌سوز به علت پایین بودن قیمت بازار یا دسترسی آسان‌تر، بیشتر در معرض حذف کاتالیزور قرار می‌گیرند. همچنین در خودروهای لوکس، به دلیل هزینه بالای تعویض، برخی تعمیرکاران اقدام به خالی کردن یا حذف داخلی آن می‌کنند که غیرقانونی است.

آیا می‌توان به صورت قانونی کاتالیزور را حذف کرد؟

خیر. هیچ شرایطی وجود ندارد که حذف کاتالیزور قانونی تلقی شود. حتی در مسابقات یا تیونینگ‌های خاص، خودرو نباید در جاده‌های عمومی تردد کند. در صورتی‌که حذف کاتالیزور به هر شکل انجام شود، خودرو از نظر قانونی اجازه استفاده در معابر عمومی را ندارد.

حذف کاتالیزور نه‌تنها اقدامی خطرناک و غیرفنی است، بلکه طبق قانون هوای پاک یک تخلف محسوب می‌شود. به‌جای حذف این قطعه حیاتی، بهتر است با مراجعه به مراکز معتبر، نسبت به تعمیرات کاتالیزر اقدام کرده و از تبعات قانونی و زیست‌محیطی آن جلوگیری کنیم.

آیا حذف کاتالیزور جرم است؟
خیر، اما تخلف محسوب می‌شود و مشمول جریمه و رد معاینه فنی خواهد شد.

آیا می‌توان بدون کاتالیزور برگه معاینه فنی گرفت؟
خیر، نبود کاتالیزور باعث مردودی در تست آلایندگی می‌شود.

آیا تعمیر کاتالیزور بهتر از حذف آن است؟
بله، چون با هزینه‌ای بسیار کمتر، عملکرد خودرو به حالت استاندارد بازمی‌گردد و قانونی باقی می‌ماند.